Beograd, 23. avgust 2022. godine – Povodom obeležavanja tužne 80. godišnjice hrvatskih i nemačkih masovnih ratnih zločina počinjenih nad Srbima u Sremu, Muzej žrtava genocida priređuje reprezentativnu izložbu pod nazivom „Srem 1942“.
Izložba će biti svečano otvorena u nedelju, 28. avgusta 2022. godine u 12 časova, u zdanju Crkvene riznice srpske pravoslavne crkvene opštine Šid.
Autori izložbe su istoričari doktorand g. Bojan Arbutina, kustos Muzeja žrtava genocida i g. Radovan Sremac, viši kustos Muzeja naivne umetnosti „Ilijanum“ u Šidu.
Autor postavke je g. dr um Nikola Radosavljević, rukovodilac Grupe za programe u kulturi, prosveti, umetnosti i izdavaštvu Muzeja žrtava genocida.
Postavku upotpunjava dvojezična publikacija, srpsko-engleski katalog izložbe. Pripremom za štampu publikacije rukovodila je g-đica Aleksandra Mišić, kustoskinja i izvršna urednica izdavačke delatnosti Muzeja žrtava genocida.
Realizaciju projekta podržali su Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije, Telekom Srbija i Fondacija Muzeja žrtava genocida i njen upravitelj g. Stanko Debeljaković.
Pored toga, autorski tim izložbe, kao i Muzej žrtava genocida, zahvaljuju na saradnji u realizaciji ove postavke posvećene afirmaciji kulture sećanja na tragična stradanja civila počinjena u genocidu Nezavisne Države Hrvatske nad srpskim narodom sledećim institucijama Republike Srbije: Arhivu SANU u Sremskim Karlovcima, Vojnom arhivu, Muzeju Vojvodine, Arhivu Vojvodine, Muzeju Srema, Arhivu Srema, Galeriji ,,Sava Šumanović“, kao i mnogim drugima.
ZLOČINI TOKOM AKCIJE VIKTORA TOMIĆA U SREMU 1942. GODINE
U periodu od početka avgusta do sredine septembra 1942. godine u Sremu je sprovođena zločinačka „akcija“ Viktora Tomića u cilju uništavanja partizanskih snaga.
Uspešne akcije sprovođene u proleće i leto 1942. godine, među kojima se naročito istakla akcija sremačkih partizana pod nazivom Ni zrna žita okupatoru prilikom koje su uništavana žetva i poljoprivredna mehanizacija, saobraćajne komunikacije, podstakla je vlasti Nezavisne Države Hrvatske da pokrenu veliku hrvatsko-nemačku ofanzivu na Srem pod kodnim imenom „Borovski“.
U operaciji „Borovski“ učestvovalo je 17 hiljada ustaša, domobrana i Nemaca pod komandom nemačkog generala Borovskog. Nemačke jedinice, popunjene iz borbene grupe „Zapadna Bosna“ koje je dejstvovala na prostoru Kozare samo mesec dana ranije, tokom juna i jula 1942. godine, postupale slično kao i prilikom operacija na prostoru Kozare.
Uz malobrojne partizanske gubitke, tokom operacije najviše su stradali civili po sremačkim selima i u fruškogorskim zbegovima, a procenjuje se da je tokom operacije stradalo oko 6 hiljada Srba u Sremu.
Uz operaciju „Borovski“ sprovođena je i „akcija“ Viktora Tomnića koja je bila direktno usmerena na likvidaciju civilnog stanovništva.
U „Otvorenoj zapovijedi“ Glavnog ustaškog stana (GUS) od 9. avgusta 1942. godine formirano je „Više redarstveno povjereništvo“ za području Velike župe Vuka sa sedištem u Vukovaru, na čelu sa Viktorom Tomićem, koje je imalo za cilj „uspostavu mira na prostoru Srema“.
Masovna hapšenja Srba u Sremu, improvizovana suđenja, a potom i streljanja otpočela su 6. avgusta 1942. godine u Sremskoj Mitrovici, da bi se potom raširila po celoj teritoriji Srema. Masovna streljanja vršena su po celom Sremu, međutim, po obimu stradanja istakla su se streljanja vršena na stratištu Dudik u blizini Vukovara, i na sremskomitrovačkom pravoslavnom groblju u Sremskoj Mitrovici.
Žrtve koje nisu streljane u Sremu uglavnom su upućivane u jasenovački sistem koncentracionih i logora smrti.
Tokom streljanja u Sremu život je izgubio i poznati srpski slikar Sava Šumanović. Bilo je to u noći između 30. i 31. avgusta 1942. godine, na sremskomitrovačkom pravoslavnom groblju.
Tokom „akcije“ Viktora Tomića ubijeno je oko 6 hiljada muškaraca, žena, staraca i dece, a uhapšeno je preko 10 hiljada civila.
