ŠUMARICE, 21. oktobar 2022. godine – Na dan kada čitava Republika Srbija i svi Srbi obeležavaju spomen na pokolj tokom koga su 21. oktobra 1941. godine u kragujevačkim Šumaricama pripadnici Vermahta u sadejstvu sa srpskim kvislinzima Ljotićevcima izvršili masovna hapšenja, a potom i streljanja civila među kojima je bilo i više stotina srednjoškolaca, Muzej žrtava genocida saopštava da je upravo realizovao izuzetnu akviziciju prvorazredno vredne istorijske građe koja se odnosi na prvu državnu komemoraciju koju je krajem novembra 1942. godine u Londonu, u spomen na žrtve kragujevačkog pokolja, a posebno decu, priredila jugoslovenska kraljevska Vlada.
Muzej posebno naglašava to da je u pitanju građa koja je sve do sada bila potpuno nepoznata u nauci, ali i u javnosti.
Polazeći od svesti da samo oni pojedinci i društva koji su utemeljeni u znanju mogu uspešno da se odupru sve učestalijim i agresivnijim pojavama potpune ili delimične distorzije (krivotvorenja) prošlosti, Muzej svih ovih godina posebnu pažnju posvećuje prikupljanju autentične i istorijski prvorazredno dragocene građe koja svedoči o brojnim ratnim i zločinima protiv čovečnosti počinjenim nad pripadnicima srpskog naroda tokom Drugog svetskog rata, a pre svega o hrvatskom genocidu sprovedenom nad Srbima na celokupnom području Nezavisne Države Hrvatske.
Ove godine, kao nikada do sada u svojoj 30 godina dugoj istoriji postojanja i uspešnog delovanja, Muzej žrtava genocida vrši ekspertizu i prijem brojnih arhivskih dokumenata, fotografija, predmeta i drugih svedočanstava o stradalnoj prošlosti našeg naroda, posebno tokom Drugog svetskog rata.
Istovremeno, u ove oktobarske dane kada se prisećamo naših zajedničkih stradalnika koji su brutalno likvidirani tokom nacističkih odmazdi sprovedenih u Dragincu, Kraljevu i Kragujevcu, Muzej žrtava genocida uspešno je realizovao jednu posebno dragocenu i dirljivu akviziciju koja predstavlja prvorazredno naučno otkriće.
Naime, nakon godina istrajnog istraživanja i potrage, upravo ovih dana je u Muzej prispela neobično dragocena i jedinstvena originalna arhivska građa koja svedoči o prvoj zvaničnoj državnoj komemoraciji kragujevačkim žrtava koja je, u organizacije Vlade Kraljevine Jugoslavije, organizovana krajem novembra 1942. godine u Londonu.
Ovaj korpus građe sadrži informaciju o održavanju pomena i komemoracije, njen program, kao i govore jugoslovenskih i inostranih zvaničnika.
Iz sadržaja ove predragocene građe saznajemo najpre to da je pomen održan 22. oktobra 1942. godine u grčkom pravoslavnom hramu u Londonu. Crkveni obred obavio je prota Živojin Ristanović uz sasluženje grčkog arhimandrita Virvasa. Pomenu su prisustvovali jugoslovenski kralj Petar II, predsednik kraljevske Vlade Slobodan Jovanović sa svim članovima Vlade, kao i mnogobrojne zvanice. U svojoj propovedi održanoj tokom pomena prota Ristanović dirljivim i biranim rečima ukazao je, pored ostalog, na svu tragediju kragujevačke ,,krvave žetveʼʼ.
Prva zvanična državna komemoracija ,,đacima viših razreda kragujevačke gimnazije i mučenicima svesavezničke omladineʼʼ, kako je navedeno, održana je 25. novembra 1942. godine u londonskom hotelu ,,Hajd Parkʼʼ.
Programom komemoracije bilo je predviđeno da govore jugoslovenski ministri inostranih poslova i prosvete Momčilo Ninčić i Miloš Trifunović, zamenik belgijskog ministra prosvete J. Hoste, čehoslovački ministar unutrašnjih poslova i prosvete dr Juraj Slavik, državni komesar za pravdu i prosvetu Boračke Francuske Rene Kasin, britanski ministar prosvete R.A. Batler, grčki ministar pravde S. Dimitrakakis, nizozemski ministar prosvete G. Bolkštajn, poljski ministar propagande Stanislav Stronski i sovjetski otpravnik poslova u Ujedinjenom Kraljevstvu A. Bogomolov.
Komemoraciji su prisustvovali jugoslovenski kralj Petar II, ministar dvora, predsednik kraljevske Vlade Slobodan Jovanović sa članovima Vlade, brojni članovi Gornjeg i Donjeg doma britanskog parlamenta, istaknuti pojedinci, javni delatnici i druge značajne ličnosti.
Posebno naglašavamo to da iz govora jugoslovenskog ministra prosvete, pored ostalog, saznajemo o hrabrom držanju kragujevačkih srednjoškolaca i njihovih profesora neposredno uoči pogubljenja koji su odbili da okrenu leđa svojim dželatima, već su dostojanstveno u smrt otišli sa uzvicima Srbin smrti gleda u oči, Živela Srbija i Živeo Kralj.
Da zaključimo, vrednost arhivske građe koja svedoči o pomenu i prvoj zvaničnoj državnoj komemoraciji u spomen na srpske đake streljane od strane Nemaca u Kragujevcu 21. oktobra 1941. godine, a koji su priređeni u Londonu 22. i 25. novembra naredne godine u organizaciji jugoslovenske kraljevske Vlade, jeste prvorazredna i primarna. U pitanju je građa koja je do sada, tokom svih prethodnih decenija, bila potpuno nepoznata nauci, a čiji sadržaj daje značajan doprinos celovitijem i temeljnijem sagledavanju konstruisanja kulture sećanja na krvavi kragujevački pokolj.
Muzej žrtava genocida će i u narednom periodu, podjednako prilježno i posvećeno, nastaviti da obogaćuje svoje zbirke i fondove artefaktima, arhivskom i bibliotečkom građom, što će sve zajedno doprineti obogaćivanju i objektivizaciji naših (sa)znanja o brojnim ratnim i zločinima protiv čovečnosti počinjenim nad pripadnicima srpskog naroda tokom Drugog svetskog rata, a pre svega o genocidu sprovedenom nad Srbima na celokupnom području Nezavisne Države Hrvatske.
