Muzej žrtava genocida, ustanova kulture od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, matična za oblast negovanja kulture sećanja na žrtve genocida počinjenog nad Srbima, Holokausta, kao i genocida počinjenog nad Romima u Drugom svetskom ratu, ima obavezu da reaguje na novinski tekst pisan za švajcarski list ,, WOZ – die Wochenzeitung“, autorki Ane Grab (Anne Grab) i Move Tohen (Mowe Techen), koji je objavljen na portalu „Novosti“ pod nazivom „Šupe u sjećanju“ (https://www.portalnovosti.com/supe-u-sjecanju/) 9. jula 2025. godine.
Novinski članak, koji je predmet reakcije Muzeja žrtava genocida, posvećen je istoričarima i aktivistima koji svojim profesionalnim angažmanom doprinose očuvanju sećanja na genocidno stradanje romskog stanovništva u Drugom svetskom ratu na području okupirane Kraljevine Jugoslavije, ali i generalno kulturom sećanja i politikama pamćenja na teritoriji Republike Srbije.
Povod za reakciju Muzeja žrtava genocida jeste neprofesionalni pristup autorki teksta koje nisu u novinski članak unele nijednu rečenicu iz opsežnih odgovora koje im je dostavio v.d. direktora Muzeja žrtava genocida g. Bojan Arbutina na njihova postavljena pitanja u vezi sa temom, kao i činjenica da su Muzej žrtava genocida okarakterisale kao „instituciju koja doprinosi srpskom mitu o vlastitoj žrtvi“.
Muzej žrtava genocida osnovala je Narodna skupština Republike Srbije 1992. godine radi trajnog sećanja na žrtve genocida počinjenog nad Srbima, prikupljanja, obrade i korišćenja podataka o njima i ostvarivanju obaveza iz Međunarodne konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Muzej se, istovremeno, bavi i prikupljanjem, obradom i korišćenjem podataka o Holokaustu i Samudaripenu. Usvajanjem Zakona o muzejskoj delatnosti u oktobru 2021. godine, Muzej je postao matična ustanova u Republici Srbiji za negovanje kulture sećanja na žrtve genocida i Holokausta.
Genocid počinjen nad srpskim narodom u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, kao i brojni ratni zločini počinjeni od strane nemačkih, mađarskih i bugarskih okupatora, i njihovih kolaboranata, naročito Albanaca sa prostora Kosova i Metohije, za Muzej žrtava genocida nikada neće biti „mit o vlastitoj žrtvi“. Muzej žrtava genocida, ali i brojne druge kulturne, naučne i obrazovne ustanove, baštine nekoliko stotina hiljada muzejskih, arhivskih, bibliotečkih i audio-vizuelnih materijala, primarnih istorijskih izvora, koji ukazuju da se ne radi ni o kakvom „mitu“ već o istorijskim činjenicama i procesima koji su potvrđeni u zvaničnoj nacionalnoj i međunarodnoj istoriografiji.
Svako svođenje stradanja nedužnog civilnog stanovništva na „mit“ je u najmanju ruku neumesno, ne odražava civilizacijske vrednosti i direktno vodi ka relativizaciji zločina.
U nastavku novinskog članka autorke zaključuju da se Muzej „svojim istraživačkim radom i danas zalaže za narativ koji, fokusirajući se isključivo na zločine počinjene nad Srbima, relativizira nasilje koje su Srbi počinili nad drugima“. Odgovor na ovu ocenu politike Muzeja, njegovog rada i svrhe postojanja pružamo kroz pregled programskih i redovnih aktivnosti Muzeja žrtava genocida u vezi sa stradanjem jevrejskog i romskog naroda tokom Drugog svetskog rata, a koje su ostvarene u proteklom periodu:
• Objavljivanje monografske publikacije „Iseljavanje Jevreja iz Jugoslavije u Izrael (1948-1952)“ autora dr Milana Radovanović, Beograd, 2022;
• Objavljivanje monografske publikacije „Od Topovskih šupa do Starog Sajmišta“ autora dr Dragana Cvetkovića, Beograd, 2022;
• Produkcija dokumentarno-igranog filma „Peto pismo Hilde Dajč“, Beograd, 2023;
• Objavljivanje monografske publikacije na engleskom jeziku „From Topovske Šupe to Sajmiše Concentration Camps“ autora dr Dragana Cvetkovića, Beograd, 2023;
• Izložba Muzeja žrtava genocida pod nazivom „Jevreji Jugoslavije – borci Drugog svetskog rata“ autora dr Milice Karić i Bojana Zorića, Beograd, 2024;
• Kataloška publikacija pod nazivom „Jevreji Jugoslavije – borci Drugog svetskog rata“ autora dr Milice Karića i Bojana Zorića, Beograd, 2024;
• Objavljivanje monografske publikacije „Fikcionalizacija Holokausta u romanima Jeržija Kozinskog, Džejn Jolen i D.M. Tomasa“ autora dr Milice Karić, Beograd, 2024;
• Organizacija niza predavanja na temu „Pisma porodice Beraha kao ogledalo Holokausta“ tokom 2024. i 2025. godine.
Takođe, ističemo da Muzej žrtava genocida neguje dugogodišnju profesionalnu i dragocenu saradnju sa najeminentnijim ustanovama za pitanja Holokausta i Samudaripena, poput Jad Vašem i Memorijalnog muzeja Holokausta Sjedinjenih Država, kao i sa ustanovama kulture i organizacijama na području Republike Srbije, među kojima se naročito ističe institucionalna saradnja sa Memorijalnim centrom „Staro sajmište“ i sa Evropskim romskim institutom za umetnost i kulturu (ERIAC).
Plodotvorna saradnja Muzeja žrtava genocida i Memorijalnog centra „Staro sajmište“ ogleda se i u činjenici da su snažan doprinos u formiranju Memorijalnog centra pružili predsednik Upravnog odbora Muzeja žrtava genocida, njegovo preosveštenstvo episkop pakračko-slavonski g. Jovan Ćulibrk i prethodni direktor Muzeja žrtava genocida g. Dejan Ristić. Ova činjenica nije navedena u objavljenom novinskom članku iako je v.d. direktora Muzeja g. Bojan Arbutina jasno istakao, kao i to da je program razvoja Memorijalnog centra „Staro sajmište“ isključivo u nadležnosti njihovog rukovodstva, a da će Muzej žrtava genocida kolegama i koleginicama pružiti svaku vrstu pomoći. Iz ovoga se jasno zaključuje da nije, niti će, biti „borbe za izravan utjecaj /Muzeja žrtava genocida/ na Memorijalni centar“.
Na samom kraju, Muzeju žrtava genocida se nameće da se njegova uloga u „relativiziranju nasilja koje su Srbi počinili nad drugima“ prvenstveno ogleda u „negiranju genocida u Srebrenici 1995. godine“. Muzej žrtava genocida se u više navrata, jasno i nedvosmisleno, zasnovano na naučnim činjenicama i pravnim okvirima, oglasio da se ratni zločin počinjen u julu 1995. godine ne može okvalifikovati kao zločin genocida, i to ovom prilikom još jednom naglašavamo.
